زندگینامه و آثار کمال الملک

محمد غفاری معروف به کمال‌المُلک نقاش ایرانی (1224 کاشان- 1319 نیشابور) یکی از مشهورترین و پر نفوذترین شخصیت‌های تاریخ هنر معاصر ایران به شمار می‌آید. او برادرزاده صنیع الملک است.

وی در یکی از خانواده‌های هنرمند و سرشناس در کاشان چشم به جهان گشود. غفاری پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در کاشان به همراه برادر بزرگترش به تهران آمد و در دارالفنون در رشتهٔ نقاشی ادامه تحصیل داد. پس از گذشت سه سال تحصیل وی در دارالفنون، هنگامی که ناصرالدین شاه از این مدرسه بازدید می‌کرد، کار او را پسندید و وی را به دربار فراخواند.

 

محمّد غفّاری در خانواده‌ای هنرمند و سرشناس در شهر کاشان بدنیا آمد، وی برادر زاده میرزا ابوالحسن غفّاری معروف به صنیع الملک از اولین تحصیل کردگان ایرانی در فرنگ و از افراد پرنفوذ دوره قاجاربود. غفاری تحصیلات اوّلیّه‌اش را در مکت مکاتب زادگاهش گذراند. پدرش میرزا بزرگ که همچون پدرانش دارای حرفهٔ نقاشی بود، ابو تراب، پسر بزرگترش و محمّد را برای ادامه تحصیل راهی تهران کرد. او با خواهر متاح الملک یکی از مقامات دربار ازدواج کرد که ثمرهٔ این ازدواج یک دختر به نام نصرت و پسری به نام حسین علی خان شد.

-------------------------------------------------------------------------------------------

دوشان تپه 

رنگ روغن روی بوم سال 1899

با حضور در دربار، ابتدا لقب ((خان))، سپس ((پیشخدمت مخصوص)) به وی اهدا شد و پس از چندی ناصرالدین شاه، تحت تاثیر آثار او قرار گرفت و سبب گردید تا ناصرالدین شاه خود به شاگردی وی در آید و او را در ابتدا به لقب ((نقاش‌باشی ))و سپس به لقب (( کمال الملک ))منصوب کند. در مدت حضور وی در دربار، او ۱۷۰ تابلو کشید که معروف‌ترین آن‌ها تالار آینه می‌باشد و اولین تابلوییست که آن را "کمال‌الملک" امضا کرده‌است.

------------------------------------------------------------

تالار آئینه

 1261 شمسی

-----------------------------------------------------------------------------------

پس از کشته شدن ناصرالدین شاه کمال الملک برای مطالعه به اروپا رفت. (1276 ش) مدتی بیش از سه سال را در فلورانس،رم و پاریس گذرانید؛ و در موزه‌ها به رونگاری از آثار استادانی چون رامبراند و تیسین پرداخت.  سفر اروپا تأثیری مثبت در اسلوب کار و حتی طرز دید او گذاشت. او به دستور مظفرالدین شاه به ایران بازگشت (1279 ش) و کار در دربار را ادامه داد، ولی عملاً نتوانست با خواست‌های شاه جدید کنار بیاید. به عراق رفت و چند سالی را در آنجا گذرانید. سال‌های (1281 تا 1283 ش ) پرده‌های زرگر بغدادی و میدان کربلا را به هنگام اقامتش در عراق نقاشی کرد.

-------------------------------------------------------------------------------------

 زرگر بغدادی

1280 شمسی

---------------------------------------------------

بعد از بازگشت کمال الملک به ایران ،  مدیریت مدرسه صنایع مستظرفه را بر عهده گرفت. در این مدرسه با کوشش فراوان به پرورش شاگردان همت گماشت که زبده‌ترین‌شان، خود استادانی در مکتب او شدند.

سرانجام به دلیل اختلافاتی که با وزیران معارف بر سر استقلال مدرسه پیدا کرد، از کار تدریس و شغل دولتی دست کشید (1306 ش) و به ملک شخصی خود در حسین آباد نیشابور کوچید. (1307ش) در آنجا بر اثر حادثه‌ای از یک چشم نابینا شد؛ اما تا سال‌های آخر زندگانی به نقاشی ادامه داد. 

در شرح این حادثه روایت‌ها مختلف است از جمله گفته می‌شود که سالار معتمد گنجی، از خوانین منطقه و دوست کمال‌الملک، آجری را برای زدن یک کارگر حمام پرانده که به عینک و چشم کمال‌الملک آسیب رسانده است. قاسم غنی پس از این حادثه بر بالین استاد حاضر شد و پس از آن او مدتی یرای معالجه به تهران رفت.

--------------------------------------------------------------------------------

دهکده دماوند

سال 1915

------------------------------------------------------------------------

سرانجام محمد غفاری (کمال الملک) در ((27 مرداد سال 1319ه.ش ))ساعت 2 بعدظهر روز یکشنبه بر اثر کهولت سن بیمار شد و درسن نود وپنج سالگی در منزل محمد غفاری نوه ی دختری اش چشم از جهان فرو بست.او وصیت کرده بود که در باغ خودش واقع درحسین آباد دفن شود مدفنش محل استراحت دوستان ودوست دارانش باشد‚اما بنا به دلایلی وی را در نیشابور‚مجاور مزار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری  به خاک سپردند.

----------------------------------------------------------

حوضخانهٔ عمارت گلستان

 ۱۲۶۸ خورشیدی رنگ روغن بر روی بوم 

آرامگاه کمال‌الملک در نیشابور